Osowicka: Rzecznik Praw Uczniowskich i katalog praw ucznia coraz bliżej – MEN skierowało projekt do konsultacji

Minister Edukacji przekazała do uzgodnień międzyresortowych oraz konsultacji publicznych projekt nowelizacji ustawy Prawo oświatowe oraz niektórych innych ustaw. Regulacja zakłada dot. m.in. powołanie Rzecznika Praw Uczniowskich oraz skatalogowanie praw i obowiązków ucznia. Uwagi do projektu można przesyłać do 7 sierpnia.

- Kwestia praw ucznia od wielu lat wzbudza emocje. To zadanie systemowe. Dla wielu nauczycieli dzisiaj sprawy związane z prawami ucznia to przestrzeń, która za bardzo ingeruje w obszar kształcenia. Prawa ucznia nie mogą kształtować podstawy programowej nauczania. Również nauczyciele nie mogą wdrażać swoich systemów nagród i kar sprzecznych z zasadami współżycia społecznego i normami społecznymi. Należy pamiętać, że uczeń w wielu kwestiach ma takie same prawa jak dorosły. I to jest właśnie przestrzeń, o którą od lat trwają spory. Szkoła nie jest miejscem odizolowanym czy interterytorialnym, w którym obowiązują inne prawa. Obwarowanie prawne instytucji rzecznika praw uczniowskich wymaga rozsądku i zrozumienia, bo tu nie chodzi o organizację wycieczek czy dyskotek w szkole. To problem bardziej złożony i wymagający akceptacji wszystkich stron - podkreśla Marzenna Osowicka, radna miasta Chojnice, wieloletnia nauczycielka, na co dzień pracująca z dziećmi i młodzieżą w UKS "Ósemka".

Prace nad ustawą trwają

Jak przekazał resort edukacji, proponowane zmiany przewidują dodanie punktu wprowadzającego definicję „społeczność szkolna”. Zgodnie z przyjętym rozwiązaniem, w skład tej społeczności mają wchodzić nauczyciele, rodzice i uczniowie.

Nowe przepisy przewidują też przeniesienie katalogu praw uczniowskich na poziom ustawowy, które dotychczas były określane w statutach szkół i częściowo w Prawie oświatowym. Katalog praw uczniowskich dodawanych w nowym artykule ma zebrać je w jedno miejsce i stanowić otwarty katalog w celu zapewnienia ogólnopolskich standardów w zakresie praw i wolności uczniowskich.

Nowy katalog ma też powstać w odniesieniu do obowiązków uczniowskich, które zostaną zebrane w jednym miejscu. Dotychczas obowiązki uczniów były regulowane przez statuty szkół lub placówek, z częściowym ich wyliczeniem w Prawie oświatowym. Autorzy nowych przepisów przewidują dodanie nowego artykułu do ww. ustawy, „który będzie zawierał zamknięty, a jednocześnie szeroki katalog uczniowskich obowiązków”.

Prócz praw i obowiązków, nowe przepisy przewidują też kary dla uczniów oraz procedury ich wymierzenia. 

„Projektodawca zauważył, że swoboda wśród szkół i placówek w zakresie katalogu kar dla uczniów powodowała, że w części szkół niektóre kary naruszały istotę np. prawa do nauki (poprzez np. nakazanie opuszczenia sali lekcyjnej). Zmiana ta ma na celu ujednolicić katalog kar w szkołach i placówkach oświatowych oraz ujednolici procedury ich wymierzania” – przekazał resort edukacji dodając, że kary mają być stosowane wtedy, gdy „zwykłe” środki wychowawcze okażą się niewystarczające.

W nowych przepisach przewiduje się też powołanie systemu organów ochrony praw uczniowskich, w tym: Krajowego Rzecznika Praw Uczniowskich, 16 Wojewódzkich Rzeczników Praw Uczniowskich, Gminnych (Miejskich) i Powiatowych Rzeczników Praw Uczniowskich, którzy nie są obowiązkowi. Nowe przepisy zakładają też powołanie Szkolnych Rzeczników Praw Uczniowskich, którymi będą nauczyciele wybierani na to stanowisko przez radę szkoły lub placówki.

Obligatoryjne powoływanie rad szkół lub placówek to kolejny punkt przewidziany w nowelizacji ustawy. Z zapisu wynika, że projektodawca ma zamiar wzmocnić społeczną funkcję szkoły lub placówki przez wprowadzenie obowiązku powoływania reprezentacji rodziców lub uczniów. Ma to zapewnić większe uspołecznienie systemu oświaty. Wyjątkiem będą szkoły lub placówki, które ze względu na specyfikę organizacji pracy nie mają możliwości wyłonienia stałej reprezentacji uczniów lub rodziców, np. w szkołach przyszpitalnych.

Nowelizacja przepisów obejmie też uczniów pełnoletnich w zakresie oceniania oraz usprawiedliwiania nieobecności. Zgodnie z informacją resortu, co do zasady rodzicom uczniów pełnoletnich dalej będą mieć dostęp do ocen swoich dzieci. Zostanie jednak wprowadzona procedura sprzeciwu, zgodnie z którą pełnoletni uczeń będzie mógł złożyć oświadczenie woli skutkujące zaprzestaniem informowania jego rodziców o ocenach i postępach w nauce.

Ostatnią zmianą jest wprowadzenie surowszych zasad dot. nieusprawiedliwionych nieobecności.

„W ocenie projektodawcy próg 50 proc. nieusprawiedliwionych nieobecności jest zbyt wysoki jako podstawa do uznania, że obowiązek szkolny lub obowiązek nauki nie jest wypełniany albo jako podstawa do nieklasyfikowania ucznia w sytuacji, gdy brak jest podstaw do ustalenia oceny śródrocznej lub rocznej” – poinformowało ministerstwo.

„Z tego względu planuje się wskazać, że poprzez niespełnianie obowiązku szkolnego lub obowiązku nauki należy rozumieć albo nieusprawiedliwioną nieobecność na co najmniej 50 proc. dni zajęć w okresie jednego miesiąca, albo na co najmniej 25 proc. dni zajęć w okresie całego roku szkolnego” – czytamy w uzasadnieniu resortu.

Obniżenie progu nieusprawiedliwionych nieobecności nastąpi też w przypadku klasyfikowania ucznia. Zgodnie z proponowaną zmianą, uczeń nie będzie klasyfikowany jednego, kilku lub wszystkich zajęć, jeśli jego nieusprawiedliwiona nieobecność przekroczy 25 proc. czasu przeznaczonego na dane zajęcia. W takim przypadku nie będzie miał też możliwości przystąpienia do egzaminu kwalifikującego.

Nieklasyfikowanie będzie mogło też nastąpić – jak dotychczas – w sytuacji braku podstaw do ustalenia oceny śródrocznej lub rocznej. Jednak nowością jest, że brak tych podstaw będzie wynikał z ogólnej liczby nieobecności przekraczającej 25 proc. (a nie 50 proc., jak obecnie) czasu trwania zajęć w danym okresie kwalifikacyjnym. W drugim przypadku uczeń będzie mógł zdawać, tak jak dotychczas, egzamin klasyfikacyjny w przypadku nieobecności usprawiedliwionej, tak jak do tej pory.

W nowych przepisach nie planuje się zmieniać procedury usprawiedliwiania nieobecności na zajęciach. 

„W katalogu obowiązków uczniowskich zostało bowiem wskazane, że jednym z obowiązków uczniowskich jest uczęszczanie na zajęcia edukacyjne. Uczniowie, a w przypadku uczniów niepełnoletnich – ich rodzice, usprawiedliwiać te nieobecności będą natomiast, jak dotychczas, w terminie i formie określonych w statucie szkoły lub placówki” – poinformowało ministerstwo edukacji.

Konsultacje publiczne nowych przepisów mają trwać 30 dni, a ewentualne uwagi można przesyłać na adres [email protected].

MEN planuje po przejrzeniu uwag zgłoszonych w oficjalnej rundzie konsultacji (w której biorą udział ministerstwa, związki zawodowe, samorządowcy, partnerzy społeczni) przedstawić we wrześniu zaktualizowaną wersję do dodatkowych analiz i oceny przez uczniów, rodziców i nauczycieli.

mc/