Halina Młyńczak: Kościół pw. św. Michała Archanioła w Gdyni na Oksywiu

Usytuowany na Kępie Oksywskiej, góruje na wzgórzu od blisko 800 lat. Jest więc współczesny najstarszym budowlom sakralnym z Gniezna, Krakowa i Gdańska.

Ileż to kolejnych pokoleń dążyło w jego progi z troskami i radościami. Błaganiem o powrót swych mężczyzn z morskich połowów, czy też o ratunek w czasie marynarskich niebezpieczeństw wojennych….

Niestety! Deptali, profanowali, niszczyli tę świątynię również liczni najeźdźcy. Świątynia odradzała się, powstawała jak feniks z popiołów, by służyć wiernym rzymsko- katolickiego wyznania. Wprawdzie słowa Jezusa …„ a bramy piekielne nie zwyciężą Go” - odnoszą się do kościoła duchowego, lecz w przypadku oksywskiej świątyni mają również swe prorocze zastosowanie odnośnie budowli.

Rozmawiam z Księdzem Tadeuszem Koseckim, proboszczem najstarszego kościoła współczesnej Gdyni.

- Co można odnaleźć w kronikach kościelnych, lub też w innych dokumentach źródłowych o kościele w miejscowości Oksywie.

Oksywie po raz pierwszy wymienione jest w dokumentach w 1209r., kiedy to Stanisława, żona księcia pomorskiego Mestwina I nadała Kępę Oksywską klasztorowi Norbertanek w Żukowie. Pierwszy kościół powstał w 1124r., a fundatorem był Świętopełk.

- Mury ,a raczej ściana północna kościoła z czerwonej cegły i kamienia polnego z pewnością pochodzi z XIII wieku i zaświadcza o wysokim kunszcie mistrzów murarskich oraz innych rzemieślników. Budowano z perspektywą na stulecia trwania, a my teraz możemy oglądać i podziwiać ich dzieło.

Dokument bpa Kujawskiego Wolimira z 31.10.1253r. określający granice parafii, dowodzi, że już znacznie wcześniej musiał stać tu kościół, w którym gromadził się lud nadmorski wyznając wiarę rzymskokatolicką. Układ przestrzenny kościoła nawiązuje do rozpowszechnionego w XIII i XIV w. na terenie wsi pomorskich, typu wiejskiego kościoła parafialnego, orientowanego, o podłużnym układzie z wielobocznie zamkniętym prezbiterium i czworoboczną wieżą od zachodu. Różnorodny wątek murów kamienno-ceglanych ukazuje etapy rozwoju świątyni. Jest w nich, można powiedzieć, zapisana historia świątyni.

Z najstarszej świątyni, która była drewniana zachowała się ściana w części zachodniej. W 1583r. kościół był konsekrowany. W czasie wojny szwedzkiej kościół był zniszczony. Po odbudowie, w 16 87r. dobudowano wieżę ( data widoczna jest na chorągiewce wieńczącej hełm). Gruntownej restauracji świątyni dokonano po I i II wojnie światowej.

- Czy z pożogi wojennej uratowały się księgi parafialne, aby móc np. prześledzić dzieje rodziny, poznać genealogię; dokonać tak obecnie modnych poszukiwań korzeni- dowiedzieć się„ skąd nasz ród”.

Część parafialnego archiwum znajduje się w Pelplinie, sygn.1-305. W parafii zachowały się księgi chrztów od 1894r., ślubów od 1899 i zmarłych od 1897r.

W szukaniu swoich „korzeni” bardzo utrudnia brak jakichkolwiek informacji o latach, w których przodkowie żyli lub umarli, a prześledzenie wszystkich stron w starych księgach jest bardzo czasochłonne.

- Parafialny, cmentarz, jest także historyczny. Spoczywają na nim osoby zasłużone dla polskiej państwowości oraz samej Gdyni, podniesionej do rangi miasta w 1926r. Proszę powiedzieć o najbardziej zasłużonych dla miasta Gdyni?

Grób najstarszy, zmarłego w 1867r. oksywskiego proboszcza, ks. Joachima Kupki usytuowany jest blisko głównego wejścia do kościoła, a po stronie południowej ks. Antoniego Machowskiego, powstańca z 1863r. Sybiraka. Nieco dalej Antoniego Abrahama i jego żony Matyldy. Król Kaszub zmarł 23.06.1923r. Na nagrobku są inskrypcje: „ Tu leży Antoni Abraham, gorliwy obrońca wiary św. I polskości na Kaszubach” oraz „Bracia Kaszebi trzimajtaza Polską- ona je naszą ojczyzna, a Kaszebizna Matką”. Antoni miał powiedzieć na kilka miesięcy przed swoją śmiercią Władysławowi Pniewskiemu:” Tu chciałbym spocząć i strzec nawet po śmierci tej bramy Polski na szeroki świat. ( wg. Opracowania Pawła Dzianisza „ Oksywska nekropolia na takiej górze i tak blisko morza” w pracy zbiorowej pod redakcją prof. Józefa Borzyszkowskiego „ na początku było Oksywie 1253- 2003).

27lipca 1986r., w 125 rocznicę urodzin Bernarda Chrzanowskiego i z okazji 60.-lecia nadania praw miejskich Gdyni, złożono trumienkę z jego prochami na oksywskim cmentarzu- zgodnie z jego wolą: „… o którym pierwszy zdaje się raz pisałem i na którym chciałbym mieć swoją mogiłę”

To właśnie on poruszył „Wiatr od morza”; otworzył serce Stefana Żeromskiego na piękno polskiego wybrzeża.

- Na murze znajduję epitafijną tablicę, mówiąca o ofiarnym, lecz tragicznym losie zwłaszcza kadry dowódczej Marynarki Wojennej z Flotylli Rzecznej na kresowym Polesiu, zaskoczonej agresją sowiecką 17 września 1939r.

Jest to bardzo poruszający dowód Pamięci i wdzięczności narodowej, zawarty w napisie.

„Pamiętajcie o nas marynarzach Flotylli Rzecznej Pińskiej i Wiślnej, bojownikach o niepodległość 1919-1920, którzy po 17 września 1939 r., wykonawszy rozkaz zatopienia Flotylli na wodach Prypeci, ginęli w walkach pod Kockiem i obozach. Nie szczędzili też sił na pokładach ORP na morzach świata wierni Bogu i Ojczyźnie”.

Wielu, łącznie z kontradmirałem Xawerym Czernickim zamordowało sowieckie NKWD nad dołami katyńskimi.

- Ale jest też Tablica mówiąca o heroizmie i świętości polskiego kapłana, zamęczonego w niemieckim obozie koncentracyjnym.

Błogosławiony ks. kmdr ppor. Władysław Miegoń został zamęczony w obozie koncentracyjnym Dachau 15 października 1942 r. Dobrowolnie wybrał męczeństwo za wiarę i Ojczyznę. „Zawsze postępował i zachowywał się jak kapłan i oficer Polskiej Marynarki Wojennej”.(z opracowania ks. Zbigniewa Jaworskiego i Dariusza Nawrot p.t. „Błogosławiony ks. kmdr ppor. Władysław Miegoń, pierwszy kapelan Marynarki Wojennej II RP”).

- W początkach istnienia patronowała kościołowi serdeczna, łaskawa Marya Panna. Później nazwano imieniem św. Michała Archanioła. Jakie uwarunkowania religijne, czy też historyczne mogły na to wpłynąć?

Rzeczywiście od roku 1583 patronem kościoła jest św. Michał Archanioł, a pierwotnie była nią Matka Boża. Nie wiem, dlaczego zmieniono tytuł tej świątyni.

- Postać mocarza Michała, stronnika Boga, rycerza wśród aniołów - umieszczona jest w głównym ołtarzu. Na bocznej ścianie wisi obraz symbolicznie przedstawiający tegoż Archanioła w walce ze zbuntowanym Lucyferem - inteligentnym duchem; uosobieniem pychy i zarozumialstwa, intrygantem, żądnym władzy siewcę niezgody i ZŁA na ziemskim padole.

Wiem, że Księdza parafianie szczególnie adorują św. Michaela, ufając w jego skuteczne wstawiennictwo przed Bogiem. Jaka jest treść modlitwy?

Modlitwa do św. Michała /wg. kalendarza liturgicznego/ ma brzmienie:

Święty Michale Archaniele, broń Kościoła świętego przed mocami złego ducha. Roztocz swoją opiekę nad każdym wiernym i wspieraj ich swoją mocą, aby skutecznie mogli przezwyciężać pokusy szatańskie. Przyczyń się do tego, abyśmy skutecznie umieli walczyć z tym, co jest złe i nie poddali się pod władanie sił ciemności. Amen.

Pod koniec Eucharystii w dni powszednie odmawiamy nieco inną modlitwę, mianowicie:

„Święty Michale Archaniele, Książe i Wodzu zastępów anielskich, przybywaj na pomoc ludziom zagrożonym przez moce ciemności. Zostaliśmy stworzeni na obraz Boga, odkupieni życiem, śmiercią i zmartwychwstaniem Jezusa Chrystusa, Jego Syna, a przez chrzest staliśmy się świątyniami Ducha Świętego. Uproś nam siłę woli, byśmy tej godności w sobie strzegli, broniąc się przed złem.

W Tobie, Święty Michale, Kościół ma swego Stróża i Patrona. Ty prowadzisz zbawionych do niebieskiej szczęśliwości. Błagaj Boga Pokoju, aby zniweczył władzę szatana, siewcy zamętu, i nie dozwolił mu trzymać ludzi w niewoli, ani szkodzić Kościołowi. Niech przez Ciebie, Królowa Aniołów, Niewiasta obleczona w słońce, zetrze głowę szatana, i osłania swoje ziemskie dzieci przed jego złowrogim wpływem.

Obrońco chwały Najwyższego, zanieś nasze prośby do Boga i wyjednaj nam Jego miłosierdzie. Amen.

Najświętsze Serce Jezusa, zmiłuj się nad nami.

Niepokalane Serca Maryi, bądź naszym ratunkiem”.

- Na cmentarnych nagrobkach, jak stwierdziłam, najpopularniejszym imieniem z czasów, gdy Oksywie było rolniczo- rybacką wioską było imię Antoni, a w kolejności Augustyn, Jan, Tadeusz. Widać, że wierząca ludność obierała imiona apostołów, bądź świętych. A jakie imiona teraz nadają rodzice swoim pociechom? Ilu macie w parafii Michałów i Michalin?

Według mnie są w historii jakiejś okresy na imiona. Można mówić o jakiejś „modzie na imiona”. Dzisiaj Julia. Zuzanna, Beata, Lucyna itp, a kiedyś Marta, Leokadia, Pelagia.

- Minęły wieki, kolejne pokolenia. Zmieniali się proboszczowie.

Teraz, na oksywskiej placówce jest ksiądz Proboszcz i ma współczesne, określone posłannictwo, zadania i cele. Jakie to są?

Jak każdego duszpasterza, który troszczy się o wiernych, których powierza mu Chrystus przez decyzję Biskupa Diecezjalnego. Troska o to, aby razem z nimi iść drogą zbawienia.

***********

I tak lata płynęły i nadal będą się toczyć… W sobotnie, jesienne popołudnie życie na kościelnym wzgórzu trwa.

Do bliskich ktoś przyszedł ze zniczami i kwiatami; młodej parze organy grają „Ave Maria”; kwilące niemowlę, spowite w biel „nylonową” 21.wieku, czeka na chrzest święty…Od powietrza, głodu, ognia i wojny…Panie, daj naszym dzieciom czas spokojny!

Stary kasztan szemrze i roni jesienne, brązowe kasztany. Kilka biorę na pamiątkę…

Uprzejmie dziękuję Księdzu Proboszczowi za rozmowę.

Halina Młyńczak

*****************

Parafia rzymskokatolicka pw. Św. Michała Archanioła, Oksywie, ul. Płk. Dąbka 1 81-107 Gdynia

tel.: (058) 665 00 63

Modlitwy:

Święty Michale Archaniele, wspomagaj nas w walce, a przeciw niegodziwości i zasadzkom złego ducha bądź naszą obroną. Niech go Bóg pogromić raczy, pokornie o to prosimy, a Ty, Wodzu niebieskich zastępów, szatana i inne złe duchy, które na zgubę dusz ludzkich po tym świecie krążą, mocą Bożą strąć do piekła. Amen.

Mocarzu niebios, święty Michale, - Książe i Wodzu anielskich rzesz, - W jasności wiecznych opływasz chwale. - Hołdy i miłość serc naszych, bierz.

Twoją wielkością: Twój bój o Boga, Twój żar i zapał o Jego cześć. - "Któż jak Bóg!" gromem starłeś złość wroga, - Zniewagi Stwórcy nie mogąc znieść.

Starłeś zuchwałość, pychę szatana, - W piekłoś go rzucił w przepaści noc, - Nad nim Ci wszelka władza jest dana, - O pospiesz znowu, złam jego moc.

Patrz jak szaleje, bo czas ma mały, - Uwodzi dusze, Kościół chce zgnieść. - Popchnął w pożogę wojen świat cały, - chce rządy Boże na ziemi znieść.

O Archaniele, zstąp z wojskiem swoim, - Na ten łez padół, moce złe skrusz - Obroń cześć Boga, uderz przebojem, - Nie dozwól gubić Chrystusa dusz.

Pod Twym sztandarem wszyscy do boju - Stajemy z hasłem: "Któż jak Bóg! - o prawa Boże, o zwrot pokoju - Walczyć będziemy, aż padnie wróg.