Michał Gruchała: miażdżący raport NIK o oprogramowaniu komputerowym w administracji publicznej

Używanie oprogramowania komputerowego bez licencji, nieaktualnego, nielegalnego, awaryjnego, nieprzydatnego, bez wsparcia producenta czy wręcz niebezpiecznego – wykazała kontrola NIK w blisko 20 jednostkach administracji publicznej, z których ponad połowę stanowiły JST.

Była to pierwsza w historii kontrola NIK w całości poświęcona zarządzaniu oprogramowaniem w jednostkach administracji publicznej, a jej wyniki wykazały bardzo poważne zaniedbania.

- Bezpieczeństwo sieciowe jest w wielu miejscach w opłakanym stanie. Włodarze w większości nie znają się i nie mają pojęcia o informatyce, co ma zasadniczy wpływ na na przykład zawieszanie się stron czy upublicznianie danych osobowych. Do tego kwestia informatyków zatrudnianych przez samorządy. Oferowane wynagrodzenie to śmiech na sali. Nikt odpowiednio przygotowany nie przyjdzie do pracy w urzędzie za tak śmieszne pieniądze. Główny informatyk powinien zarabia tyle co burmistrz. Rozwój cywilizacyjny przyspieszył i wkrótce ogromna większość operacji urzędowych będzie obligatoryjnie załatwiana przez internet. Jeśli miasto Chojnice nie dogoni świata, to burmistrz musi spodziewać się nie tylko awarii czy zawieszeń. Jako włodarz ponosi odpowiedzialność za wszystko co dzieje się w ratuszu, również za wszelkie procesy internetowe. Ostatnie wydarzenia związane ze znikaniem Biuletynu Informacji Publicznej pokazują, że burmistrz Chojnic nie rozumie powagi problemu, a mieszkańcy nie mogą spać spokojnie, ich dane nie są bezpieczne! - podkreśla biegły sądowy w zakresie ochrony danych osobowych Michała Gruchała ze Stowarzyszenia "Chojnice - tu bije moje serce".

Kopczyński ogłosił włamanie, Finster nic nie zrobił

Przypomnijmy również, że władze Chojnic zbagatelizowały włamanie na stronę fejsbukową Urzędu Miejskiego.

[ZT]62197[/ZT]

Złodzieje wyczyszczą konta mieszkańców?

Brak odpowiednich programów i zabezpieczeń naraża przede wszystkim mieszkańców, na przykład tych, którzy wszelkich opłat miejskich dokonują przelewem. Może dojść do włamań na ich konta, co może skończyć się wybraniem pieniędzy.

Ostatnie sytuacje pokazują, że w Chojnicach brak jakiejkolwiek kontroli nad działaniami związanymi z operacjami drogą internetową.

* * *

W 88 proc. skontrolowanych jednostek kontrola stwierdziła oprogramowanie nieautoryzowane, które nie powinno być zainstalowane lub użytkowane – np. bez wymaganych licencji, bez wsparcia producenta czy w nieaktualnych wersjach, a nawet niebezpieczne. W niemal połowie (47 proc.) podmiotów jego stan poważnie zagrażał bezpieczeństwu informatycznemu jednostki - stwierdzono nawet przypadki instalowania programów bez poprawek krytycznych.

41 proc. podmiotów korzystało z oprogramowania użytkowanego nielegalnie, taki sam procent – z niedopuszczonego do korzystania w danym urzędzie. Niewiele mniej, bo 35 proc. jednostek dysponowało aplikacjami wycofywanymi z powodu kresu używalności.

Żaden ze skontrolowanych podmiotów nie potwierdził, że na bieżąco i skutecznie sprawdza stacje robocze i udostępnione udziały sieciowe użytkowników pod kątem obecności nieautoryzowanego oprogramowania. Większość jednostek deklarowała stosowanie blokady możliwości samodzielnego instalowania oprogramowania jako optymalnego mechanizmu kontrolnego. Niemniej o braku skuteczności powyższego sposobu działania świadczy fakt zdiagnozowania w toku kontroli NIK nieautoryzowanego oprogramowania.

Oprogramowanie na urządzeniach mobilnych pozostawało zupełnie poza nadzorem. Żadna z jednostek nie zapewniła rozwiązań technicznych do monitorowania tego rodzaju oprogramowania, nie zadbała także o stosowne działania organizacyjne. Część podmiotów nie miała świadomości zagrożeń i konsekwencji związanych z instalowaniem i użytkowaniem oprogramowania na urządzeniach mobilnych, uznając, że służą one użytkownikom wyłącznie do prowadzenia rozmów telefonicznych, co nie tylko narażało jednostki na kary finansowe, ale również zagrażało bezpieczeństwu przetwarzanych w ten sposób danych.

Aż w 59 proc. przypadków jednostki nie miały pełnej wiedzy co do posiadanego oprogramowania, prowadząc niekompletne spisy programów i licencji. W efekcie nie było możliwe ustalenie rzetelnej liczby faktycznie wykorzystanych, zainstalowanych programów. Powodowało to również brak możliwości ustalenia faktycznego wykorzystania posiadanego oprogramowania.

Niemal żadna jednostka (94 proc.) nie ustanowiła i nie wdrożyła formalnych zasad zarządzania oprogramowaniem, obejmujących cały cykl jego życia i określających np. kwestie nabywania i wycofywania licencji, ewidencjonowania, inwentaryzacji i przeglądów, bezpieczeństwa i nośników instalacyjnych, monitorowania stanu użycia, ważności i legalności licencji, a także potencjalnej konieczności działań naprawczych.

Zakup licencji był dokonywany centralnie: uprawnienia do zakupów licencji albo ich zatwierdzania miała jedna, wyznaczona komórka organizacyjna. W 53 proc. podmiotów stwierdzono na tym etapie nieprawidłowości wskazujące, że proces ten mógł nie być optymalny – m.in. nabyto licencje, które nie były wykorzystywane bądź nawet zainstalowane albo zakupione w liczbie większej, niż faktycznie była potrzebna. Dochodziło np. do zatwierdzania odbioru wadliwego elementu systemu informatycznego czy do nieodnowienia wsparcia licencji. Kontrolerzy stwierdzili przypadki nieprawidłowego planowania i nabywania licencji, co kłóciło się z wymogiem optymalizacji i skutkowało w sumie niegospodarnością sięgającą 12,5 mln zł.

Wśród podmiotów posługujących się zintegrowanymi systemami informatycznymi (ZSI) aż 43 proc. postępowało nieprawidłowo, m.in. naruszając przepisy ustawy o zamówieniach publicznych w zakresie zamówienia w trybie z wolnej ręki czy utrzymując niewykorzystywane moduły oprogramowania. W dziesięciu z nich nie zapewniono możliwości rozbudowy i utrzymania takiego oprogramowania bez ingerencji jego twórcy, co oznaczało pełne uzależnienie od prywatnego licencjodawcy, mogącego wymuszać na podmiocie publicznym długookresową współpracę z pozycji hegemona.

mam/