Tomir Ponka: czczenie pamięci założyciela Wejherowa to budowanie identyfikacji mieszkańców z miastem

"To jest to, czego szukałem. Tak pod Białą ślub złożyłem, Tak nad Białą go wypełnię"

Według kronikarza o. Grzegorza Gdańskiego to zdanie wypowiedziane przez Jakuba Wejhera było początkiem dziejów Wejherowa.

- Dla wejherowian Jakub Wejher to najważniejsza postać w historii naszego miasta. Gdyby nie jego decyzja Wejherowa by nie było. Dlatego bardzo ważne jest to, byśmy jako mieszkańcy czcili jego pamięć i wiedzieli skąd w tym miejscu Pomorza i Polski wziął się gród, w którym dziś żyjemy. Jako radny z dumą mogę powiedzieć, że robimy wszystko, by móc z odwagą stwierdzić, że jesteśmy spadkobiercami tego wielkiego człowieka - podkreśla Tomir Ponka, radny Wejherowa.

Oddanie hołdu Jakubowi Wejherowi - założycielowi Wejherowa jest już miejską tradycją. W niedzielę, 25 lutego br. samorządowcy z Krzysztofem Hildebrandtem, prezydentem Wejherowa na czele, przedstawiciele powiatu wejherowskiego z Jackiem Thielem, wicestarostą na czele, wejherowianie i mieszkańcy okolicznych gmin, uczcili 367 rocznicę śmierci wielkiego polskiego dyplomaty.

Najpierw w Sanktuarium Pasyjno-Maryjnym odprawiono uroczystą mszę. Następnie w krypcie na trumnie Wejhera złożono wiązanki kwiatów.

Główne uroczystości odbyły się na rynku, gdzie stoi pomnik założyciela Wejherowa. Zgromadzonych przywitał prezydent Krzysztof Hildebrandt, który symbolicznie dziękował Jakubowi Wejherowi za założenie miasta. Wspomniał o nowoczesności i wyjątkowości grodu, podkreślając, że tak jest do dzisiaj.

Źródła historyczne podają, że osada Wejherowska Wola (Weiherfrai) dająca początki miastu Wejherowo, została utworzona decyzją Jakuba Wejhera 28 maja 1643 roku.

Powstanie miasta związane było pośrednio z wyprawą króla Władysława IV pod Smoleńsk, w której przyszły założyciel Wejherowa brał udział. W czasie oblężenia białoruskiego miasteczka Biała w 1634 roku Jakub Wejher został przysypany gruzami na skutek wybuchu. Uczynił wtedy śluby, że jeśli wyjdzie z tej opresji cało, wybuduje w swych dobrach kościół ku czci Trójcy Przenajświętszej i założy klasztor. Dziewięć lat później, 28.05.1643 r., fundacja ta stała się początkiem założenia osady, która 13 stycznia 1650 r. zyskała lokacyjny przywilej miejski nadany przez króla polskiego Władysława IV. Miasto Wejherowo było jedynym na Kaszubach miastem prywatnym. Otrzymało prawo chełmińskie, które było ostatnią lokacją tego typu na Pomorzu.

W założonej w swych dobrach osadzie Jakub Wejher wzniósł w 1643 r. kościół Trójcy Przenajświętszej (farny, wielokrotnie przebudowywany) i w latach 1648-1651 kościół klasztorny pw. św. Anny - ojców franciszkanów, który przetrwał wraz z bogato wyposażonym wnętrzem z XVIII wieku. Zainicjował też budowę słynnej Kalwarii Wejherowskiej z 19 kaplicami zbudowanymi w latach 1649-1664. Kilka z nich wybudował na własny koszt, pozostałe ufundowali członkowie jego rodu i dworzanie. Obecnie jest ich 25, rozłożonych na morenowych wzgórzach po południowej stronie miasta. Najmłodsza z kaplic – Brama Oliwska powstała w XIX wieku, uważana jest powszechnie za 26. kaplicę Kalwarii Wejherowskiej.

* * *

Dzieje Miasta Wejherowa

1634 - Jakub Wejher (1609-1657), wojewoda malborski, uczestnicząc w wyprawie wojennej króla Władysława IV przeciwko Moskwie, zostaje zasypany w podkopie w czasie oblężenia warowni Biała pod Smoleńskiem. W niebezpieczeństwie śmierci ślubuje, że po wydostaniu się z opresji wybuduje w swoich dobrach kościół na cześć Trójcy Świętej i św. Franciszka, i wszelkimi silami będzie szerzył chwałę Bożą.

28.05.1643 - założenie osady Wejherowska Wola przez magnata pomorskiego Jakuba Wejhera. Wejherowska Wola jest jedynym na Kaszubach prywatnym grodem w całych Prusach Królewskich.

czerwiec 1643 - powstanie kościoła parafialnego ku czci Trójcy Świętej.

1647 - Jakub Wejher sprowadził do Woli Wejherowskiej franciszkanów (reformatów).

1648 - ufundowanie przez J. Wejhera kościoła p.w. Św. Anny i klasztoru oo. Reformatów.

1649 - biskup włocławski Mikołaj Albert Gniewosz wydaje zgodę na budowę kapliczek kalwaryjskich (Kalwarii Wejherowskiej).

1649 - o. Robert z Werden, cysters z Oliwy, na podstawie pomiarów Kalwarii Jerozolimskiej nanosi te same odległości między poszczególnymi kaplicami na Kalwarii Wejherowskiej. Pod każdą z kaplic zostaje także usypana garść ziemi z Ziemi Świętej.

13.01.1650 - król Jan Kazimierz nadaje osadzie przywilej miejski, potwierdzony w 1696 r. przez Jana III Sobieskiego.

18.03.1651 - poświęcenie kościoła pw. św. Anny.

19.03.1651 - o. Grzegorz Gdański odprawił pierwszą Mszę św. w nowo poświęconym kościele. Następnego dnia przeniesiono Człuchowa do grobowca pod kaplicą św. Jakuba (obecnie św. Józefa) ciała pierwszej żony Wejhera Anny Elżbiety Schafgotsch.

1651 - przy klasztorze rozpoczyna działalność szkoła dla młodzieży katolickiej i luterańskiej (do 1835 r.).

20.06.1654 - zalecenie powizytacyjne zawiera umieszczenie w bocznym ołtarzu obrazu przedstawiającego Najświętszą Maryję Pannę z Dzieciątkiem, stojącą na księżycu. Najnowsze badania wykazały, że jest to obraz nieznanego autorstwa, pochodzący z II poł. XVII w. Jest to obraz olejny o wymiarach 194x81,7 cm, namalowany na płótnie. Przedstawia postać Matki Bożej, która na swej lewej ręce trzyma Dzieciątko Jezus. Siedzące na ramieniu Madonny Dzieciątko, trzyma w swojej prawej rączce czerwoną różę (wejherowianie ściśle łączą ze sobą różę z obrazu z różą urn umieszczoną w herbie miasta).

1655 - pierwsze nabożeństwo na Kalwarii.

1661-1678 - papieże Aleksander VII i Klemens X udzielili Kalwarii licznych odpustów, a Innocenty XI – w 178 r. wydał nowy indukt zyskania odpustów na Kalwarii Wejherowskiej "na zawsze".

1676 - właścicielem Wejherowa zostaje Książe Michał Kazimierz Radziwiłł.

1685 - dobra wejherowskie otrzymuje Jan III Sobieski od wdowy po Michale Kazimierzu Radziwille.

30.04.1686 - król Jan III Sobieski potwierdził w Warszawie przywileje miasta i Kalwarii, które otrzymały przydomek królewskie.

1714 - dobrami zarządza Jakub L. Sobieski.

1717 - powstanie i wydanie pierwszego modlitewnika kalwaryjskiego.

1720 - włości sprzedane Jerzemu Piotrowi Przebendowskiemu. Przebudowa kościoła farnego. Kościół i klasztor otrzymują nowy rokokowy wystrój.

1729 - miasto otrzymuje nowy ratusz - przebudowa. Dzisiejszy kształt nawiązujący do XVIII w. architektury Ratusz uzyskał w 1908r.

1754 - Hrabia Piotr Jerzy Przebendowski wybudował dzisiejszy klasztor i wydłużył kościół o chór organowy.

1773 - po I rozbiorze Wejherowo zostaje włączone do państwa pruskiego i przyjmuje nazwę Neustadt.

1774 - Ignacy Przebendowski syn Jerzego Przebendowskiego sprzedaje swoje dobra kuzynowi Józefowi Przebendowskiemu.

1790 - gdański kupiec Aleksander Gibson, który był właścicielem dóbr po Przebendowskich, sprzedaje je hr. Ottonowi A. Henrykowi D. Keyserlingkowi.

1818 - Wejherowo staje się ośrodkiem powiatu, który obejmuje także Sopot, Puck i Półwysep Helski.

1834 - rząd pruski wydał dekret o kasacie klasztoru, którego realizacja nastąpiła w 1872 r. Szkołę przejmują władze oświatowe, klasztor zamieniono na szkołę, a pierwszy budynek szkolny, stojący przed klasztorem, rozebrano.

1872 - mieszkańcy Wejherowa dla wygnanych zakonników wybudowali nowy klasztor (obecnie znajduje się w nim plebania Parajli św. Leona Wielkiego).

1875 - franciszkanie zostali zmuszeni do opuszczenia Wejherowa. Opiekę nad kościołem i Kalwarią przejęło duchowieństwo diecezjalne.

1885 - wnuk hr. Ottona - Henryk obejmuje rządy i zostaje starostą. Umiera w 1941 r.

1887 - powstanie na obszarze starego powiatu dwóch powiatów wejherowskiego i puckiego. Podział utrzymuje się do 1920 r.

Początek XX w. - powstanie budynków sądu i prokuratury.

1907-10 - budowa neogotyckiego pięciowieżowego kościoła.

1920-27 - Wejherowo powraca do Polski i jest siedzibą urzędu marynarki handlowej i powiatu morskiego.

1928 - powiaty wejherowski i pucki łączą się w jeden.

1939-40 - w Lasach Piaśnickich (10 km od Wejherowa) hitlerowcy wymordowali tysiące Polaków z Wejherowa, Gdyni, Gdańska, Pucka i innych miejscowości, w tym więźniów polskich przywożonych z Rzeszy. Wśród ofiar była błogosławiona Alicja Kotowska dyrektorka żeńskiego Gimnazjum Sióstr Zmartwychwstania Pańskiego w Wejherowie. Wyniesiona na ołtarze w czasie ostatniej pielgrzymki do Ojczyzny papieża Jana Pawła II podczas uroczystości w Warszawie. (Wśród ofiar był także burmistrz miasta Teodor Bolduan, zamordowany przez hitlerowców w lasach wejherowskich).

1945 - utworzenie odrębnego powiatu puckiego oraz nadanie praw miejskich Redzie i Rumi. Wejherowo stanowi siedzibę władz miasta i odrębnie funkcjonującej gminy.

04.10.1946 - powrót franciszkanów do Wejherowa i przejęcie opieki nad kościołem i Kalwarią.

VI 1953 - na Kalwarii modlił się razem z krakowskimi studentami ks. Karol Wojtyła, późniejszy papież Jan Paweł II.

1953 - Wejherowo odwiedził Prymas Polski kard. Stefan Wyszyński i razem z zakonnikami oraz duchowieństwem diecezjalnym modlił się na kalwaryjskich wzgórzach. Kard. Stefan Wyszyński po raz drugi odwiedził Wejherowo uczestnicząc 28.05.1974 r. w uroczystościach odpustowych na Kalwarii w asyście biskupów chełmińskich i gdańskich.